Wiwerna
Wiwerna przemierza niebo, a rzuca cień, jak prawdziwy smok. Gdzie leży różnica? Czy takie różnicowanie w ogóle ma sens? Tym razem poznamy fantastycznego gada, żyjącego w cieniu swoich przesławnych kuzynów. Przyjrzyjmy się wiwernie, jako stworzeniu o konkretnych cechach wyróżniających ją od innych fantastycznych gadów oraz zobaczymy, jak bardzo łatwo pomylić ją ze smokiem.
Wiwerna, jako stwór mityczny i jako zwierzę
Słowo „wyvern” pochodzi z języka angielskiego. Wiwerna (dodam na marginesie, że jest spór, czy tłumaczy się ją w rodzaju męskim, czy żeńskim) w ikonografii i heraldyce angielskiej ma pierwszorzędne znaczenie i prawdopodobnie jej symbol przyjął się od rzymskich najeźdźców u schyłku Cesarstwa. Często nazywana jest dwunogim smokiem, ale laikom można wybaczyć ten błąd. Część podań i obrazów wskazuje, że legendarny święty Jerzy pokonał gada dwunogiego, a więc wiwernę, a nie smoka1.
Kryptozoolodzy wskazują, że wiele jest podobieństw zewnętrznych wiwerny do powszechnie znanego smoka. Jest to skrzydlaty gad o ciele pokrytym łuską, mięsożerny, agresywny i ogólnie niebezpieczny. Rozmiary osiąga różne: od 2 do 9 m długości. Tu podobieństwa jednak się kończą. Z uwagi na szereg różnic, wskazuje się, że klasyfikowanie wiwern i pokrewnych im draków do tego samego rzędu stworów fantastycznych razem ze smokami, jest zgoła niepoprawne2.
Wiwerna a smok
Wiwerna posiada tak zwane skrzydła prawdziwe, czyli wykształcone nie z przedłużonych żeber, jak u smoka, ale z kończyn górnych (jak na przykład u nietoperzy). Na końcu ogona ma umieszczony kolec jadowy, którego z powodzeniem używa w walce. Zwyczaje wiwerny nie są tożsame ze zwyczajami jej szlachetnych kuzynów. Żyje w lasach i w górskich pieczarach, a długość jej żywota jest mniejsza od ludzkiego. O smokach natomiast mówi się, że są niezwykle długowieczne. Wiwerna gromadzi skarby podobnie jak smoki, ale nie umie oceniać ich wartości. Z tego powodu w pieczarze naszego stwora znaleźć można tyleż kosztowności, co odpadków3.
Porównywanie inteligencji wiwerny i smoka wydaje się bezcelowe. Smoki według wielu różnych podań przewyższają ludzi mądrością, wiedzą, zdolnością opanowania magii i potrafią ich skutecznie udawać. Tymczasem wiwerna jest „zaledwie” sprytnym drapieżnikiem. Niektóre wiwerny potrafią mówić językiem smoków, chociaż większość nie opanowała jakiejkolwiek mowy4. Stwór zachowuje się zasadniczo tak, jak podpowiada mu jego natura – atakuje wszystko, co uzna za słabsze.
Łatwo o pomyłkę
Jeżeli systematykę opartą na sposobie wykształcenia skrzydeł u wiwern i smoków przyjąć za sztywne kryterium, okazuje się, że kinematografia wprowadziła tu wielkie zamieszkanie. Przede wszystkim zwróćmy uwagę na postać Smauga z rozbudowanej, trzyczęściowej ekranizacji „Hobbita” J.R.R. Tolkiena5. W całej opowieści mowa o nim, jako o smoku. Zamiłowanie do bogactwa, długowieczność, wysoka inteligencja, zdolność posługiwania się mową oraz brak kolca jadowego na ogonie, wskazują jednoznacznie na taką klasyfikację tego czarnego charakteru. Gdyby nie te skrzydła… Smaug posiada dwie kończyny tylne i skrzydła, bez przednich łap. Dodajmy, że ilustratorzy twórczości Tolkiena, jak David Demaret, przedstawiają postać Smauga, jako czworonoga z parą skrzydeł – a więc klasycznego smoka.
Ten sam problem dotyczy trzech smoków wychowywanych od jaja przez królową Daenerys w „Grze o tron”, czyli serialowej ekranizacji prozy George R.R. Martina. Niewątpliwie ich aparycja jest właściwa wiwernom. Co więcej – nie mają cech wskazanych u wyżej opisanego szlachetnego kuzyna Smauga. Żadnych skarbców, żadnych oratorskich popisów i sądząc po tempie rozwoju, raczej nici z długowieczności. Miłośnicy serii „Gra o tron” wskazują, że w Średniowieczu podział tak naprawdę nie istniał, a gdy zaistniał, to długo był mglisty, zaś w heraldyce mamy do czynienia głównie z wiwernami, noszącymi miano smoków6. Czy zamysł twórców był tak głęboki, trudno powiedzieć.
Wiwerny w kulturze
Najbardziej świadomymi cech szanującej się wiwerny, wydają się być twórcy gier komputerowych. Bez wątpienia klasycznymi wiwernami są te, które napotkamy w nieocenionej serii Heroes of Might & Magic. Co prawda w części III możemy spotkać je w fortecy, czyli zamku na bagnach (prawdopodobnie z powodu jadowitości), a wiemy że nie jest to środowisko zwyczajne dla tych zwierząt. Godne uwagi jest, że w kolejnych częściach cyklu występuje już jako mieszkaniec pieczar na odległych pustkowiach, którego zatrudnić mogą barbarzyńskie plemiona.
Dla miłośników wiwern gratką będzie walka ze starożytnym przedstawicielem gatunku w grze „Dark Souls 3”. Podobnie do innych ważnych przeciwników, Starożytna Wiwerna jest olbrzymia i wytrzymała, a przy tym pluje ogniem7. Jeśli ktokolwiek pamięta jeszcze lata ’90 i salony gier, niech porówna to monstrum z niezwykle wiernymi badaniom, ledwie kilkumetrowymi wiwernami, jakie można było zgładzić w hicie automatowym „King of Dragons”. Podobne znajdziemy w cyklu gier komputerowych „Wiedźmin” – nieodmiennie jako dość niebezpieczną zwierzynę do upolowania.
Dodajmy, że klasyczna wiwerna nie jest obca literaturze i kinematografii. Naszego gada zobaczymy z pewnością w „Czasie pogardy” Andrzeja Sapkowskiego, choć niestety jako zniewolone, oszalałe zwierzę. Z kolei dla twórców filmowego „Władcy Pierścieni” uczynili z nich powietrzne wierzchowce Nazguli – Upiorów Pierścienia. Wiwerny również w tej wizji wydają się silne, jednakże o niewielkiej głębi przemyśleń. Zwracają uwagę tylko ich dość długie, jak na ten gatunek, wężowe głowy.
Moimi oczami
Moja grafika przedstawia wiwernę klasyczną, czyli zwierzę pełne smoczej zajadłości, bez właściwej kuzynom aury tajemnicy i magii. Widzę wiwernę w locie. Dostrzegła ofiarę i już pikuje z góry, chociaż skorzysta raczej ze szczęk niż z jadowitego ogona. Nie jest subtelna, ale siła i wściekłość nie potrzebują subtelności. W swojej gadziej sile i zwierzęcej agresji jest piękna.
Interesują Cię latające gady? Zajrzyj koniecznie do artykułu o chińskich smokach. Co ciekawe, te nie mają w ogóle skrzydeł, a latają! Jak? Dowiesz się wszystkiego z artykułu.
Jeśli jesteś marzysz o kubku z fantastycznym stworem, namalowanym specjalnie dla Ciebie, to zapraszam do kontaktu. Odwiedź też koniecznie mój fanpage na Facebooku.
Bibliografia
„Prawdziwa historia stworów fantastycznych; fakty, relacje, dokumenty”, Warszawa 2001,
jak w przypisie 1,
„Dungeons & Dragons Księga poptworów”, Warszawa 2003,
Smaug wystąpił głównie w „Hobbit: Pustkowie Smauga”, reż. Peter Jackson, 2013 r.,
https://www.eurogamer.pl/articles/2016-06-14-dark-souls-3-boss-starozytna-wiwerna.
