Nagowie
Nagowie pełzną cichcem przez korytarze kultury. Zawsze obecni, jak węże w naszych lasach, ale kto zna jakąś konkretną legendę o człowieku – wężu? Przyjrzymy się źródłom pochodzenia i podstawowym znanym faktom na temat nagów. Powitajmy hinduskie i buddyjskie bóstwa, którym nie dane jest nosić butów.
Nagowie – bóstwa wodne
Nagowie pochodzą z mitologii hinduskiej i są wężopodobnymi bóstwami związanymi z żywiołem wody1. Znane były już w okresie przedaryjskim. Dla wyjaśnienia dodajmy, że ich nazwa pochodzi z sanskrytu i oznacza tyle, co „węże”, a ściślej – „kobry”. Są one zasadniczo pozytywnymi postaciami. W dobrym tonie wśród hinduskiej arystokracji było podawać, że ród wywodzi się ze związku jakiegoś mitycznego herosa i nagini. Nagowie jako gatunek są dziećmi Kaśjapy i Kadru2. Mieli wielu królów, ale największym spośród nich był wielogłowy Anata, który był strażnikiem boga Wisznu.
Miastem, swoistym centrum życiowym Nagów, jest podziemne Bhogawati (w podziemnym świecie Patala), gdzie według legend mają się znajdować niezmierzone skarby3. Oczywiście należycie strzeżone, podobnie jak skarbce smoków. Dodajmy, że nie tylko skarby materialne, ale również księgi i dawne nauki są pod opieką tych istot. Przede wszystkim nagowie jednak kochają wodę, w związku z tym od zawsze mieli duże znaczenie dla kultur rolniczych. Podobno gniew Nagów można było ściągnąć na siebie zanieczyszczając wodę lub zabijając wodne stworzenia4. Niektóre podania ukazują Nagów jako nieszczerych wobec ludzi, dbających wyłącznie o wodny świat5.
Nagowie to istoty półludzkie, a pół wężowe. Podobnie jak greckie mityczne stwory, jak Echidna, czy Tyfon, górną połowę ciała mają ludzką. Dolna zaś, to wężowy ogon. Często tułów bywa przedstawiony jako właściwy dla kobry. Inne wersje ikonograficzne przedstawiają stwory z wężami wychodzącymi z pasa lub z ramion6. Opisywane bóstwa są długowieczne, jako że spożywają napój nieśmiertelności – Amritę. Nagowie mają jednego śmiertelnego wroga – słoneczne ptaki Garuda7.
Buddyjskie spojrzenie
Opowieści o Nagach przeniknęły do hinduskiego buddyzmu, który niewątpliwie twórczo wpłynął na ich mitologię. Nagowie w ujęciu buddyjskim to podziemne i podwodne bóstwa, zawsze przychylne ludziom8. Istnieje podanie o Buddzie, który medytował, podczas gdy zbliżała się wielka burza. Przez siedem dni król Nagów Muccalinda osłaniał swoim ciałem niezwykłego człowieka, by po wszystkim jeszcze go skomplementować.
Plemiona Nagów
W przeciwieństwie do wężopodobnych stworów, ludzkie plemiona Nagów są dobrze znane i nie aż tak tajemnicze. Na marginesie naszej opowieści podajmy, że mianem tym nazywa się ludy północno-wchodnich Indii oraz na granicy z Birmą. Plemiona Nagów wywodzą się ze wspólnego pnia etnicznego, ale posługują się obecnie 25 językami, w większości wzajemnie niezrozumiałymi. Na koniec podajmy, że plemiona te zajmują się przeważnie uprawą ryżu, tkactwem i hodowlą jedwabników9.
Nagowie w kulturze
W świecie gier RPG wykreowanym wokół systemu „Dungeons & Dragons”, Naga to stwór głównie wężowy, o zbliżonej do ludzkiej twarzy. Niezwykle niebezpieczny głównie z powodu inteligencji i zdolności posługiwania się czarami10. Nagowie w tym uniwersum, w przeciwieństwie do mitycznych pierwowzorów, nie walczą poza swoimi podziemnymi leżami. Z kolei w przebogatym bestiariuszu komputerowego „Heroes of Might & Magic III”, Naga i Naga Królewska to kosztowne i potężne jednostki bojowe dostępne dla frakcji czarowników. Wojownicze i jadowite stwory z rasy Nagów znajdziemy w karciance „Magic the Gathering”.
W literaturze Nagów dostrzegł Piers Anthony, w swoim cyklu „Xanth”. U tego autora nasze stwory żyją w jaskiniach, a ich wrogami są Gobliny. Dodajmy, że u J.K. Rowling ulubiony wąż arcyłotra – Lorda Voldemorta zwie się Nagini. Z cyklu pobocznego „Fantastyczne Zwierzęta i jak je znaleźć” wiemy, że Nagini potrafiła niegdyś zmieniać postać z ludzkiej na wężową.
Na koniec warto na krótko zatrzymać się nad dziełami hinduskiej sztuki filmowej, gdzie Nagowie pojawili się w różnorodnych tytułach takich jak: „Nagin” (z 1954 r.), „Nagin” (z 1976 r.), „Nagina” (z 1986 r.), „Nigahen” (z 1989 r.) oraz w serialu „Naaginn”. Trudno się dziwić, że motyw wężopodobnej istoty fascynuje najbardziej w miejscu, w którym powstał. W kulturze zachodniej najbardziej znana scena z udziałem opisywanego stworzenia zawarta jest w filmie „Mały Budda”11, gdzie przedstawiono wyżej opisany mit o spotkaniu Buddy i Meccalindy.
Moimi oczami
Moja grafika przedstawia naginie w jej ulubionym otoczeniu – w wodzie. Wężowy kształt wije się pod powierzchnią, a gadzie łuski przyjemnie muska czysta, chłodna toń. Dziewczyna wydaje się młoda ale istotnie żyje tak długo jak jej ukochana rzeka. Gdyby rzeka ucierpiała, będzie jej bronic. Ale najbardziej marzy o tym, by jej miejsce na świecie zawsze pozostało ciche i pełne życia.
Marzysz o swoim wyjątkowym kubku z obrońcą rzek i wód – mityczną Nagą lub innym fantastycznym stworzeniem? Daj znać, a razem stworzymy twój niepowtarzalny kubek! Koniecznie odwiedź mnie na Facebooku lub Instagramie – jak wolisz.
Bibliografia
Gerhard J. Bellinger – „Leksykon mitologii. Mity ludów i narodów świata„, wyd. Muza 2003,
jak w przypisie 1,
podobnie jak w przypisie 3,
również jak w przypisie 2,
jak w przypisie 1,
„Dungeons & Dragons Księga potworów„, Warszawa 2003,
„Mały Budda„, reż. Bernardo Bertolucci, 1993 r.
