Yokai - tejemnicze stwory
Jest taka grupa fantastycznych stworzeń, która w przeciwieństwie do naszych, europejskich samotników, jest niezwykle rozbudowana. Przedstawiam wam Yokai – tajemnicze stwory obecne w kulturze japońskiej. Z dzisiejszego wpisu dowiecie się o najbardziej znanych Yokai, a także ich powiązania z kulturą popularną.
Yokai, zwane także Mononoke, to określenie na strasznie odmienione postaci, będące w rzeczywistości istotami z pogranicza magii i mitów. Wśród nich są najróżniejsze zjawy, duchy, diabły, magiczne zwierzęta i potwory. Te z kolei, obejmują różne grupy, nazwane i opisane w japońskich mitach1. Bez wątpienia podobnie jest w naukach biologii, gdzie organizmy podzielone są względem odpowiedniej systematyki. Nie chcecie oczywiście czytać o nudnych klasyfikacjach! Dlatego też przedstawię wam solidną porcję ciekawostek.
Bakeneko jako koci Yokai
Wśród najbardziej znanych Yokai znajdziemy Bakemono, czyli stwory przeistoczone (od słowa bakeru, oznaczającego przemianę). Najbardziej znanym z bakeru jest Bakeneko, czyli magiczny kot, przemieniony ze zwykłego łowcy myszy. Kot, który niewątpliwie osiągnął odpowiednie rozmiary i magiczne zdolności (nekromantyczne i szamańskie) oraz ma rozdwojony ogon, zwany jest Nekomata. Dla wyjaśnienia Bakeneko umie tworzyć duchowe ogniki, nawiedzać sny, budzić do życia zmarłych, zmienić postać na ludzką, a nawet pożreć człowieka i zająć jego miejsce2.
Moc Bakeneko przedstawia niewątpliwie jedna z japońskich legend. Opowiada ona o kocie należącym do pary staruszków, który zamienił się w gejszę. W ten sposób zarabiał na ich utrzymanie. Pewien marynarz poznał sekretną tożsamość gejszy. Ta poprosiła go o zachowanie tajemnicy, jednakże mężczyzna nie dotrzymał słowa. Za karę został porwany przez tajemniczą chmurę, a jego statek i reszta załogi ocaleli3.
Magiczne listy wieloogoniaste
Inny rodzaj Yokai to Kitsune. Są to magiczne lisy, służące Inari – bóstwu z licznego panteonu shinto. Inari to opiekuńczy bóg, choć bez wątpienia bywa mściwy i groźny. Kitsune, inteligentne lisy, mają istotnie wiele magicznych zdolności. Wśród nich najważniejsza to przybieranie ludzkiej postaci. Dlatego nie należy ufać młodym, ładnym kobietom napotkanym na japońskim odludziu4.
Im więcej ogonów ma Kitsune, tym jest potężniejszy. Stwory o dziewięciu ogonach to czarnoksiężnicy z „górnej półki”. Ze względu na to, napotykamy je w japońskim komiksie i animacji. Kto widział pokemona o nazwie Ninetales5 (dziewięć ogonów), od razu skojarzy go z Kitsune. Godne uwagi jest, że w tym samym serialu możemy napotkać stwora Espeon – kota o podwójnym ogonie.
Szop co przynosi szczęście
Tanuki to zmiennokształtny jenot. Podobny do wyżej wymienionych kotów i lisów, w przeciwieństwie do nich jest autentycznie życzliwy człowiekowi. Często przybiera postać mnicha, ale może stać się dowolnym przedmiotem. Tanuki jest tyleż samo postacią, co szczęśliwym talizmanem. Z tego powodu jego figury stoją u wejścia sklepów oraz świątyń6.
Yokai anime i manga
Bogactwo i różnorodność Yokai możemy podziwiać na wielkich i małych ekranach, dzięki niezwykłemu anime „Księżniczka Mononoke”7. Z każdą kolejną minutą filmu, gdy już prawie jesteśmy pewni, że obrazu nie da się bardziej nasycić przedziwnymi istotami, twórcy prezentują kolejne. Jest to doskonała metafora japońskich wierzeń na temat Yokai, które otaczają człowieka zewsząd.
Gdy poszukujemy Yokai w japońskiej animacji, godne uwagi są manga i serial animowany „Yokai watch”, gdzie bohater wchodzi w posiadanie tytułowego urządzenia, które pozwala widzieć owe magiczne, zwykle ukryte istoty8. Dodatkowo Yokai, lub jak kto woli Mononoke znajdziemy też w innych znanych dziełach, przykładowo w „Mushishi”. Tu główny bohater jest badaczem tytułowych, częściowo bezcielesnych stworów o najróżniejszych kształtach i właściwościach9. Bez wątpienia Yokai znajdziemy też w „Moim sąsiedzie Totoro”10, czy w znanym anime o sztukach walki – „Naruto”11.
Moja wizja Yokai
Yokai to bezsprzecznie tajemnicze stwory. Bardzo mnie zafascynowały! Spośród nich wybrałam chyba najstraszliwszego – Bakeneko, który reprezentuje to, co w kociej naturze nas niepokoi. Symboliczna kwitnąca wiśnia miała mi posłużyć, jako tło dla potwornej przemiany stworzenia. Mój Bakeneko jeszcze nosi na szyi dzwoneczek, ale jego spojrzenie jest groźne, pazury długie i ostre, a ogon rozszczepił się magicznym sposobem. Kot zatracił potulną naturę i wyzwolił czarne serce czarnoksiężnika.
Myślę, że mój Bakeneko mógłby przemówić do miłośnika grozy i kultury japońskiej zarazem. Ponieważ nie każde naczynie musi mieć przyjazną naturę, zamierzam przygotować w Pracowni Iskrava jakiś demoniczny kubek.
Bibliografia
jak w przypisie 1,
„Mitologie Świata – Ludy starożytnej Japonii” – wyd. Rzeczpospolita,
jak w przypisie 3,
Pokemon – japońska franczyza rozwijana od 1996 r., obejmująca gry komputerowe, anime, mangę, zabawki i gry karciane, opierająca się na świecie wypełnionym fantastycznymi stworami,
jak w przypisie 1,
„Księżniczka Mononoke”, reż. Hayao Miyazaki, 1997 r.,
„Yo-kai Watch” na podst. mangi Noriyuki Konishi, serial animowany reż. Shinji Ushiro, 2014 r.,
„Mushishi” na podst. mangi Yuki Urushibara, reż. Hiroshi Nagahama, 2005 r.,
„Mój sąsiad Totoro”, reż Hayao Miyazaki, 1988 r.,
„Naruto” – manga Masashi Kishimoto.
